MELİHA ULAŞ (1898-1942)
Meliha Ulaş, kadınlara seçme ve seçilme hakkının verilmesinin ardından 1935 seçimlerinde meclise girmeyi başaran 17 kadın milletvekilinden biridir. Aynı zamanda bu 17 vilayetten biri olan Samsun’un da ilk kadın milletvekilidir. Bu nadide özelliğiyle Samsun tarihine adını yazan Meliha Ulaş’ı daha yakından tanımakta fayda var.
Meliha Ulaş 1898 yılında Sinop’ta, eğitime önem veren bir ailenin içinde dünyaya gelmiştir. Daha okula başlamadan okuma yazmayı öğrenen Meliha Ulaş, başarılı bir eğitim hayatının ardından Darulfünun Edebiyat bölümünü çok iyi derece ile bitirmiş ardından da çok genç yaşlarda öğretmenlik yapmaya başlamıştır. Birçok kurumda Türkçe ve Edebiyat öğretmenliği görevlerini yürüten Ulaş, daha sonra istifa ederek Arnavutköy Amerikan Koleji’nde çalışmaya başlamıştır. Kendini geliştirmeye ve öğrenmeye oldukça arzulu bir karaktere sahip olan Ulaş, burada hazırlık sınıflarına Türkçe dersi verirken diğer yandan da lisans kısmında İngilizce eğitimini tamamlamıştır.
1926’da Sinir Hastalıkları Uzmanı Halid Hulusi Bey ile hayatlarını birleştiren Ulaş, daha sonra eşinin şark görevi için Erzurum’a yerleşmiştir. Erzurum’da ilk defa açılan Kız Muallim Mektebi’ne öğretmen olarak atanmış ve daha sonra başöğretmenlik görevine getirilmiştir. Yeni açılması nedeniyle birçok eksiği bulunan ve yokluk içinde olan okulun toparlanması, eksikliklerinin giderilmesi için yoğun çaba sarf eden Ulaş, iki yıl içerisinde okulun modern koşullarda eğitim veren bir kurum haline gelmesini sağlamıştır.
Erzurum’da beş yıl boyunca verimli bir çalışma hayatı geçiren ve birçok genç kadının daha iyi koşullar altında eğitim almasında büyük katkısı olan Meliha Ulaş, 1933 yılında yapılan atamanın ardından Samsun’a gelmiştir. Samsun Lisesi’nde çalışmaya başlayan Ulaş, burada iki yıl boyunca öğretmenlik görevini layığıyla yapmasının yanı sıra siyasetin kapılarının da yavaş yavaş kadınlara açılmasıyla beraber Cumhuriyet Halk Fırkasıyla ilişkiler kurmaya başlamıştır. Öyle ki 1934’te kadınlara seçme ve seçilme hakkının verilmesi Meliha Ulaş ve arkadaşlarını oldukça heyecanlandırmış, Samsun Halkevi’nde toplanan kadınlar bir kutlama düzenlemiş ve durumdan memnuniyetlerini dile getirmek için meclise telgraflar göndermişlerdir.
Kuşkusuz ki kadın mücadelesinin başlangıç noktası olan; yurttaş olarak erkeklerle eşit haklara sahip olma ve oy kullanabilme hakkının ilk tanındığı milletlerden biri olmanın gururuyla Meliha Ulaş ve Türkiye’nin farklı bölgelerinden birçok kadın, milletvekili adaylığında bulunmuş ve 17 kadın meclise girmeye hak kazanmıştır. Milletvekili seçilmesinin ardından yaptığı röportajda geldiği görevden memnuniyetini dile getiren Meliha Ulaş’ın şu sözleri paylaşmaya değerdir:
“Siyasal dirimde kurultayımıza ilk kadın üye olarak girmem bana ne büyük onur vermişse, Samsun halkının hakkımda gösterdiği teveccüh ve itimaddan da o kadar mütehassisim. Bu derece samimi alaka ve tezahürle karşılaşmama çok memnunum. Ben muhitimi nasıl içten gelen bir sevgi ile benimsedimse muhterem Samsunlular da değerli teveccühlerini benden esirgemediler.”(Kurun, 1935).
Ulaş bir sonraki seçimlerde de meclise girmeyi başararak toplamda iki dönem boyunca milletvekilliği görevini sürdürmüştür. 1939’da ikinci kez milletvekili olarak seçilmesinin ardından mecliste yaptığı konuşmasında arzuhal görevini yürütürken meclise gelen dilekçelerden milletin ihtiyaçlarına yönelik çıkarımlarda bulunmuş, çok çocuklu annelerden gelen yardım taleplerini dile getirmiş ve bu anneler için bütçe ayrılması konusunda talepte bulunmuştur. Diğer yandan dönemin en yaygın salgın hastalıklarından biri olan sıtmanın durumuna, ziyaret ettiği Çarşamba ve Bafra gibi ilçelerde yaptığı okul ziyaretlerinde gördüğü çocukların bu hastalıktan dolayı yaşadığı zorluklara ve hastalığın yaygınlığına dikkat çekmiş ve gerekli tedbirlerin alınması için çağrıda bulunmuştur.
Meliha Ulaş, meclisteki görevinin yanı sıra Samsun’da ilk açılan Kadın Esirgeme Kurumu’nun da başkanlığını yapmıştır. Kendisiyle röportaj yapan gazetecinin “Kadın-erkek meseleleri veya kadınlar birliği hakkındaki fikirleriniz nedir?” sorusuna ise şu yanıtı vermiştir:
“Ben kadın erkek kurumu diye bir ikilik tanımıyorum. Şuan da bir esirgeme derneği var. Bu da memlekette ne kadar çok olursa muhtaç kimseler o kadar yardım görmüş olacaktır. Bu yeni kurumun gayesi ilk günden yanlış anlaşıldığı için epeyce dedikodular, hücumlar oldu. Fakat bütün gayretimiz yurda hizmet ve birkaç kimsesize şefkat elini uzatmaktan ibarettir.” (Kurun, 1935)
Bu cümlelerinden anlaşılmaktadır ki dönemin aydın karakterlerinden biri olan Ulaş; kadınların eşit haklara sahip olması, haklarının güvence altına alınması ve mağdur kadınların ihtiyaçlarına cevap verilmesi gibi konuları önemsemekte, aynı zamanda bu alanda aktif çalışmalarına devam etmektedir.
Yaptığı görevlerle, eğitim ve öğretim hayatıyla, meclise giren ilk kadınların içinde yer almasıyla ve halkın sorunlarını mecliste dile getirmesiyle, Samsun tarihine adını yazan güçlü kadınlardan biri olan Meliha Ulaş, 6. Dönem milletvekilliği görevini tamamlayamadan 1942 yılında hayata gözlerini yummuştur.
Kaynakça
Aydın, Mehmet (2016). Samsun’un İlk Kadın Milletvekili Meliha Ulaş, History Studies, 6(1), 29-39.
Duroğlu, Sibel (2007). Türkiye’de İlk Kadın Milletvekilleri, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi, Ankara.
F.D. (1 Mart 1935). “Samsun Saylavı Meliha Ulaş". Kurun Gazetesi. Sayfa 8.
TBMM (2009). Türk Parlamento Tarihinde Kadın Parlamenterler 1935-2009. Ankara: Kanunlar Ve Kararlar Dairesi Başkanlığı.
